فلج خواب یک تجربه متداول و وحشت آور است، بختک یا فلج خواب یک ناهنجاری در زمان بیدار شدن و یا خوابیدن است که فرد بین خواب و بیداری توانایی حرکت دادن بدن خود را از دست می دهد و این اتفاق باعث وحشت فراوان در فرد می شود، اما خطرساز نیست. اغلب افراد یک یا دوبار در زندگی خود این اتفاق را تجربه می کنند. با شناخت علت ها این موضوع می توان از ترس و وحشت این رویداد کم کرد. در اینجا قصد داریم در این خصوص صحبت کرده و راهکار های کنترل آن را بیان کنیم.
بختک یا فلج خواب چیست؟
در ابتدا باید گفت شما هنگام خواب سه مرحله را تجربه می کنید، در مرحله سوم که امکان بیدار شدن شما حتی با صدا های بلند نیز کاهش می یابد، یک انتقال دهنده ی عصبی بدن شما را به صورت موقت فلج می کند. البته در این هنگام ماهیچه های غیر ارادی به فعالیت خود ادامه می دهند. اگر در این مرحله شما به طور ناگهانی بیدار شوید دچار بختک یا فلج خواب می شوید. فلج خواب رویدادی نا مطلوب در هنگام بیدارشدن و یا خوابیدن است که عموما همراه با توهمات دیداری، شنیداری و حسی می باشد که این توهمات باعث بروز ترس و وحشت می شوند. همچنین بعضی از افراد در زمان بروز این اختلال، خفگی و فشار نیز حس می کنند.
درباره مراحل خواب بیشتر بدانید
اشکال مختلف فلج خواب
در هنگام بروز این ناهنجاری شما از محیط خود آگاه هستید اما توانایی حرکت و صحبت ندارید اما می توانید چشمان خود را حرکت دهید. بختک یا فلج خواب به دو شکل وجود دارد، فلج خواب منفرد (Isolated sleep paralysis) هنگامی است که فرد یکبار تجربه این اتفاق را داشته باشد. اگر این اختلال به طور مکرر تکرار شود به آن فلج خواب مکرر (Recurrent sleep paralysis) می گویند، در این شرایط فرد بارها این اتفاق را تجربه می کند.اگر شما به طور مکرر دچار فلج خواب می شوید بهتر است با انجام تست خواب به اختلالاتی که در هنگام خواب دارید آگاه شوید تا بتوانید خود را درمان کنید توجه داشته باشید در خیلی از موارد برای بهتر شدن مشکلات خواب پزشکان دستور استفاده از دستگاه های کمک تنفسی مانند سی پپ و بای پپ را می دهند شما می توانید برای اطلاعات بیشتر با کارشناسان ما در این زمینه مشورت کنید
این ناهنجاری عموما بین چند ثانیه تا چند دقیقه دوام میاورد و طولانی نیست. ازهر ده نفر میانگین چهار نفر به این ناهنجاری دچار می شوند که معمولا اولین بار آن در نوجوانی اتفاق می افتد. اگر یک بار تجربه بروز این اختلال خواب را داشته اید احتمالا در شرایط هایی که دچار استرس هستید و خواب با کیفیتی ندارید این شرایط برای شما تکرار شود. یکی از راه های جلوگیری از بروز این اختلال مجموعه رفتاریست که شما می توانید قبل از خواب و یا برای کاهش استرس در زندگی خود ایجاد کنید.
بختک در فرهنگ ایران
در فرهنگ های مختلف در گذشته بختک یا فلج خواب را با دلایل ماورایی توجیح می کردند. در کشور ایران رایج ترین افسانه وجود موجودی به نام بختک بود، طبق این باور غیر علمی بختک نوعی جن است که در هنگام خواب روی سینه افراد می نشیند و همین باعث می شود افراد توانایی حرکت نداشته باشند. برخی دیگر بر این باورند که بختک به درون انسان رخنه می کند و کنترل فرد را به دست می گیرد. اصطلاح بختک روی زندگی افتادن نیز از اینجا وارد ادبیات فارسی شده است.
چرا دچار فلجی خواب می شویم؟
بختک یا فلج خواب زمانی اتفاق میفتد که شما زمان بیدار شدن و یا خوابیدن توانایی صحبت و حرکت دادن بدن خود را از دست بدهید و دچار وحشت شوید. علت ایجاد این ناهنجاری خواب بدن و فعال بودن مغز شما به طور همزمان در یک بازه زمانی است. دلیل مشخصی برای بروز این ناهنجاری وجود ندارد اما بیخوابی و نبودن نظم در الگو های خوابی، اضطراب عمومی، استرس طولانی مدت، افسردگی و میگرن در بروز آن تاثیر دارند. اگر در خانواده خود در گذشته سابقه این ناهنجاری وجود داشته احتمال این که شما نیز آن را تجربه کنید زیاد است.
روش های کنترل فلج خواب
اگر دچار فلج خواب شدید، برای کنترل آن اقداماتی نیاز است. در آن هنگام شما باید روی حرکات بدن خود تمرکز کنید و تصور کنید که در حرکت هستید. اگر قادر به حرکت بخش کوچکی از بدن خود بودید در ضمن حفظ آرامش سعی کنید آن قسمت را به حرکت در آورید. با به وجود آمدن حرکت کوچکی در این اندام ها شما از فلج خواب خلاص می شوید. بعضی از افراد در هنگام بختک یا فلج خواب توانایی حرکت دادن چشم هایشان را دارند، در این موقعیت شما می توانید با به حرکت در آوردن مکرر چشم ها از این اختلال خلاص شوید. تحقیقات نشان داده اند که مصرف بعضی دارو ها و مواد مخدر احتمال بروز این اختلال را افزایش می دهند، حتی مشروبات الکی به عنوان یکی از عامل های فلج خواب شناخته شده اند.
روش های تشخیص فلج خواب چیست؟
اگر در زمان بیدار شدن و یا خوابیدن برای چند ثانیه و یا چند دقیقه قادر به حرکت و صحبت نیستید، احتمالا فلج مکرر خواب دارید. بختک یا فلج خواب شما را به اختلال بی خوابی و خستگی دچار می کند از این رو، شما می توانید از پزشک کمک بگیرید. پزشک با نوشتن آزمایش های گوناگون علت بروز این بیماری را شناسایی و برای جلوگیری از بروز آن اقداماتی را برای شما در نظر می گیرد.همچنین میتوانید از دستگاه های کمک تنفسی رسمد کمک بگیرید تا خوابی آرام را تجربه کنید
فلج خواب ممکن است به علت یک اختلال خواب به نام نارکولپسی باشد، این اختلال مزمن باعث می شود که فرد خواب آلودگی شدیدی احساس کند و در طول روز به طور ناگهانی دچار حملات خواب شود. در زمانی که بختک یا فلج خواب به علت اختلال نارکولپسی ایجاد شود مراجعه به پزشک ضروری است. طبق تحقیقات تقریبا هفت درصد افراد بزرگسال و نزدیک به سی و دو درصد از بیماران روحی روانی، در طول عمر خود حداقل یکبار فلج خواب را تجربه کرده اند. همچنین مشخص شده است که سی و دو درصد از موارد بختک بین سنین ۲۵ تا ۴۴ سالگی رخ می دهد.
درمان فلج خواب
پزشکان می توانند بیماری هایی مانند بی خوابی و یا اختلال استرس را که باعث فلج خواب می شود درمان کنند، همچنین ممکن است با تجویز دارویی برای افسردگی احتمال بروز مجدد این اختلال را کاهش دهند اما درمان به خصوصی برای فلج خواب وجود ندارد. شما قادر به جلوگیری صد درصد از تکرار این ناهنجاری نیستید اما اقداماتی وجود دارد که احتمال بروز بختک یا فلج خواب را کاهش می دهند. یکی از بهترین راه ها برای جلوگیری از فلج خواب افزایش کیفیت خواب شما است، با ایجاد یک برنامه مشخص برای ساعت های بیداری و خواب و ایجاد یک محیط آرام و راحت کیفیت خواب شما افزایش پیدا می کند.
شما می توانید با روش هایی که موجب بهبود کیفیت خواب می شوند احتمال بروز بختک یا فلج خواب را کاهش دهید. تنظیم زمان خواب و بیداری شما به صورت منظم مهمترین عامل است همچنین تغییر موقعیت خواب و کاستن از نور گیری اتاق نیز در این عمر موثر هستند. با ایجاد عادت های سالم قبل از خواب مانند مطالعه می توانید در محیطی آرام و به دور از استرس استراحت کنید.
تاثیر کافئین بر فلج خواب
کافئین نیز می تواند بر کیفیت خواب تاثیر گذاشته و باعث عقب افتادن ساعت خواب و اختلال در زمان بندی خواب می شود از این رو پیشنهاد می شود که مصرف آن کنترل شود. در صورتی که شما اغلب به حالت طاق باز می خوابید، خطر وقوع فلج خواب در شما بیشتر است. هنوز مشخص نشده است چرا به پشت خوابیدن باعث افزایش احتمال روی دادن این اختلال می شود، اما بیشتر از پنجاه درصد از موارد بختک یا فلج خواب در افرادی اتفاق افتاده که به این وضعیت خوابیده بوده اند. در نتیجه به پهلو خوابیدن نیز عامل دیگری است که در کاهش احتمال بروز فلج خواب موثر است.
کاهش استرس عامل تاثیر گذار دیگری در بروز بختک یا فلج خواب است. استرس پاسخی به شرایط نامطلوب در زندگی روزمره است، که از نظر جسمی و رفتاری انسان را تحت تاثیر قرار می دهد. نشانه های رایج استرس افسردگی، تنش، اضطراب و علائم فیزیکی مانند سردرد و بدن درد هستند. شما برای کاهش استرس باید عامل ایجاد آن را شناسایی کنید. از مدیریت فکر استفاده کنید و الگو های فکری که باعث ایجاد استرس می شوند را شناسایی و حذف کنید. ورزش و فعالیت بدنی و همچنین تغذیه ی مناسب نیز در کاهش استرس بسیار موثر هستند. در صورت مشاهده فردی که به بختک یا فلج خواب دچار شده است بهتر است با صدا زدن اسم او و یا لمس بدنش او را بیدار کنیم.
جمع بندی
فلج خواب، اختلال بی خطری است که هیچگونه عارضه جسمی به دنبال ندارد و در عرض چند ثانیه پایان می یابد و به ندرت با مشکلات عمیق روانی در ارتباط است. نیازی به ترس از شیاطین وجود ندارد، شما می توانید با تغییر موقعیت خواب و کاهش استرس از فلج خواب جلوگیری کنید. طبیعی است که پس از تجربه این اتفاق شما دچار خستگی ترس و استرس شده باشید. بهتر است در این موقعیت با خودتان مهربان باشید، از ایجاد استرس بیشتر جلوگیری کرده و خودتان را آرام کنید. شما می توانید از متخصص در این زمینه کمک گرفته و با توجه به مراقبت های پزشکی پیشنهادی از بروز مجدد بختک یا فلج خواب جلوگیری کنید.
رسمد عرضه کننده انواع دستگاه های کمک تنفسی برای ارتباط با ما میتوانید از شماره های زیر استفاده کنید
